Περπατώντας στην Πλάκα, αν κάποιος κοιτάξει προς την Ακρόπολη, θα διακρίνει κάτω από το Ερέχθειο, στο τείχος, μεγάλα κυλινδρικά κομμάτια μαρμάρου και λίγο πιο δεξιά, στην κορφή του τείχους, κάτι που μοιάζει με θριγκό ναού. Τι είναι αυτά τα μυστήρια στοιχεία, ποια η ιστορία τους;
Μετά τη νίκη στον Μαραθώνα, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν έναν καινούριο ναό αφιερωμένο στην Αθηνά πρόμαχο. Βέβαια, στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ο Παρθενώνας είχαν ήδη αρχίσει την οικοδόμηση ενός μεγάλου περίπτερου ναού (Προπαρθενώνας Ι), για την έδραση του οποίου είχαν οικοδομήσει ένα τεράστιο θεμέλιο. Ο νέος ναός όμως, ο Προπαρθενώνας ΙΙ, όπως τον ονομάζουν οι ειδικοί, θα ήταν διαφορετικός. Θα χρησιμοποιούσαν το λευκό μάρμαρο του Πεντελικού όρους, ένα λαμπρό αφιέρωμα για μια λαμπρή νίκη.
Η Ακρόπολη από ΝΑ, λίγο πριν καταστραφεί από τους Πέρσες. Διακρίνεται ο ημιτελής Προπαρθενώνας και ο Αρχαίος Νεώς, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Ερέχθειο. Έργο του Δ. Τσαλκάνη (από εδώ).
Μέχρι το 485 π.Χ., όταν διέκοψαν τις εργασίες εν’ όψει της περσικής απειλής, είχαν κτιστεί τα κατώτερα μέρη του ναού και είχαν αρχίσει την μεταφορά των σπονδύλων των κιόνων πάνω στο εργοτάξιο. Μερικοί από τους σπονδύλους είχαν ήδη τοποθετηθεί στη θέση τους.
Λίγα μέτρα προς βορρά, στεκόταν ο ναός της Αθηνάς Πολιάδος, χτισμένος στα χρόνια των γιών του Πεισιστράτου. Οι Αθηναίοι τον ονόμαζαν Αρχαίο Νεώ, δηλαδή ο παλιός ναός, ένδειξη όχι τόσο της αρχαιότητας του ίδιου του κτιρίου αλλά του γεγονότος ότι ήταν κτισμένος στο χώρο του πρώτου ναού της Αθηνάς. Κτισμένος από ασβεστόλιθο (με λεπτομέρειες και γλυπτό διάκοσμο από μάρμαρο), περιείχε τα πιο σεβάσμια φυλακτά της πόλης.
Όταν οι Πέρσες κατέλαβαν την Αθήνα πριν την ναυμαχία της Σαλαμίνας, κατέστρεψαν και τους δύο ναούς μαζί με τα υπόλοιπα αναθήματα. Οταν τελικά οι αθηναίοι είχαν το χρόνο ν’ αρχίσουν την ανοικοδόμηση της πόλης, έκτισαν το βόρειο τείχος της Ακρόπολης χρησιμοποιώντας ανάμεσα στα άλλα υλικά και οικοδομικό υλικό από τους κατεστραμένους ναούς.
Δεν τα χρησιμοποιήσαν άτακτα, αλλά με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να φαίνονται από την πόλη, κάτω από το βράχο. Οι ημίεργοι μαρμάρινοι σπόνυλοι του Προπαρθενώνα ΙΙ τοποθετήθηκαν ο ένας πάνω από τον άλλο σαν μια φαντασμική κιονοστοιχία, ενώ ο θριγκός του Αρχαίου Νεώ ξαναστήθηκε σαν μια ανάμνηση του κτιρίου το οποίο κοσμούσε. Ηταν σαν να έφτιαξαν μια εικονική αναπαράσταση των κατεστραμένων κτιρίων.
Θεατά από την κάτω πόλη θα θύμιζαν στους Αθηναίους πάντοτε την καταστροφή των ιερών τους από τους Πέρσες και θα δυνάμωναν την αποφασιστικότητα τους να αγωνιστούν ώστε να μην αφήσουν ποτέ να ξανασυμβεί κάτι τέτοιο.
Την επόμενη φορά που θα πίνετε το καφεδάκι σας στην Αδριανού ή όταν κάνετε τη βόλτα σας στα στενά της Πλάκας, σηκώστε για λίγο τη ματιά σας προς τα πάνω, προς τα τείχη της Ακρόπολης και θυμηθείτε. Εικοσιπέντε αιώνες μετά, το μήνυμα είναι ακόμη ορατό.
Αριστοτελης Ξεναγος 