ή «Η μεταφορά των αρχαίων του Συντάγματος στην Πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου»
Πέρυσι, σημαντικές αρχαιότητες ανακαλύφθηκαν κατά την κατασκευή του μετρό της Θεσσαλονίκης. Πιο συγκεκριμένα, ανακαλύφθηκε ολόκληρη η καρδιά της βυζαντινής πόλης, με τους κεντρικούς δρόμους της πλακοστρωμένους και οικήματα κατά μήκος τους.
Τμήμα των πλούσιων ευρημάτων στο σταθμό Βενιζέλου του Μετρό της Θεσσαλονίκης. Από εδώ.
Μολονότι ειδοποιημένη ήδη από το 2006 για τη μεγάλη πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο, η κατασκευάστρια εταιρεία φάνηκε απροετοίμαστη για τη σημαντικότητα της ανακάλυψης και διαπίστωσε ξαφνικά πως η κατά χώρα (επιτόπου) διατήρησή τους ήταν τεχνικά πολύ δύσκολη, πολυέξοδη και θα προκαλούσε σημαντικές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση του έργου.
Αντί γι αυτό η εταιρεία πρότεινε τη διάλυση των μνημείων και τη μεταφορά τους μακριά από το μετρό, αλλά και από το κέντρο της πόλης (στο στρατόπεδο Π. Μελά, στη Σταυρούπολη, πολύ κοντά στη βιομηχανική περιοχή του Ευόσμου).
Ακολούθησε μια διελκυστίνδα μεταξύ αρχαιολόγων και της δημοτικής αρχής, από την μια, και της Εταιρείας η οποία είχε μάλιστα και την αμέριστη υποστήριξη του κράτους, από την άλλη (για λεπτομέρειες εδώ).
Οι υποστηρικτές του σχεδίου ισχυρίζονται πως τα μνημεία θα συνεχίσουν τον «εκπαιδευτικό» τους ρόλο ως μέρος μιας υπαίθριας έκθεσης. Ως επιχείρημα αναφέρουν το προηγούμενο του Μετρό της Αθήνας και συγκεκριμένα των αρχαιοτήτων του Σταθμού Συντάγματος, μέρος των οποίων έχει όντως μεταφερθεί σε ειδικά διαμορφωμένο υπαίθριο εκθεσιακό χώρο στην Πανεπιστημιούπολη της Αθήνας (για όσους δεν ξέρουν την πρωτεύουσα, βρίσκεται στην περιοχή Ζωγράφου).
Σε αυτό το άρθρο, μέσω επιτόπιας έρευνας στου Ζωγράφου, θα προσπαθήσω να αποδείξω πως η μεταφορά των αρχαίων μακριά από το χώρο όπου ανακαλύφθηκαν, αντί να αξιοποιεί τα μνημεία τα καταδικάζει σε αφάνεια, απομακρύνοντάς τα από το βλέμμα του κοινού.
Βλέπει κανείς τα μεταφερθέντα;
Μπορεί η μεταφορά των αρχαιοτήτων να ακούγεται καλή ιδέα. Δίνονται εγγυήσεις για τη συντήρηση και προστασία τους. Όμως, αν τα αρχαία του Μετρό της Αθήνας είναι τόσο σπουδαία κι αν ήταν τόσο καλή ιδέα η μεταφορά τους, τότε γιατί δεν τα είχα δει ποτέ; Αν δεν τα είχα δει ποτέ (μολονότι και αρχαιολόγος και ξεναγός), μήπως ήταν δική μου παράλειψη. Μήπως τα είχε δει κάποιος άλλος; Ρώτησα συναδέλφους, φίλους και γνωστούς και πήρα αρνητικές απαντήσεις από όλους. Τι στο καλό; Κανείς δεν τα είχε δει; Και πού τέλος πάντων βρισκόταν αυτά τα αρχαία;
Γνώριζα ότι βρισκόταν στην Πανεπιστημιούπολη, αλλά πού ακριβώς; Πήρα διάφορα τηλέφωνα, έψαξα στο δίκτυο, αλλά δεν κατόρθωσα να βρω πιο συγκεκριμένες πληροφορίες. Αποφάσισα να κάνω μια επιτόπια έρευνα.
Αναζητώντας τα αρχαία στην Πανεπιστημιούπολη
Η πρώτη μου στάση ήταν φυσικά η Φιλοσοφική.
Σκέφτηκα πως τουλάχιστον οι φοιτητές αρχαιολογίας θα έπρεπε να τα ξέρουν. Όμως τα παιδιά στα στέκια των διαφόρων νεολαιών δεν ήξεραν καν ότι υπάρχει τέτοιο πράγμα. Έξω από το σπουδαστήριο, τα αμφιθέατρα και τις αίθουσες του αρχαιολογικού τμήματος συνάντησα την ίδια απορία, από όλους. Φεύγοντας τους άκουγα να συζητούν μεταξύ τους «Ρε συ, πού είν’ αυτό;»«Εσύ το ήξερες;»
Με λίγα λόγια, από όλους όσους ρώτησα στη Φιλοσοφική, κανείς δεν ήξερε καν ότι υπάρχουν εκεί γύρω τα μεταφερθέντα αρχαία του Μετρό. Ευτυχώς, το μουσείο της σχολής ήταν ανοιχτό κι εκεί μου έδωσαν πληροφορίες (αν αναζητήσετε το χώρο είναι στο τέρμα των λεωφορείων 220 και 221).
Η είσοδος ήταν ανοιχτή και αφύλαχτη. Μπήκα χωρίς κανείς να μου ζητήσει κάρτα ή εισιτήριο. Η έκθεση αποτελείται από τον υπαίθριο εκθεσιακό χώρο, όπου βρίσκονται οι μεταφερθείσες αρχαιότητες, κι ένα μικρό μουσειάκι χωρίς εκθέματα, μόνο πανό, που εξηγούν σε ποια κατάσταση βρέθηκαν τα ευρήματα και πώς έγινε η αποκόλληση, μεταφορά κι επανατοποθέτησή τους.
Ο υπαίθριος χώρος
Μακέτα του χώρου στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου όπου εκτίθενται οι αποσπασμένες αρχαιότητες του Συντάγματος. Από το Μουσείο της Φιλοσοφικής Σχολής (τα γράμματα δικά μου).
Ο υπαίθριος χώρος διαιρείται σε τρία τμήματα. Το πρώτο, κάτω από στέγαστρο, φιλοξενεί τα ευρήματα από ένα ρωμαϊκό λουτρό (βαλανείο).
Το δεύτερο τμήμα, περιέχει ανακατασκευή τμήματος της οδού που οδηγούσε στα Μεσόγεια, με την κοίτη του Ηριδανού από τη μια, και λίγες σαρκοφάγους από την άλλη.
Στο χώρο τοποθέτησαν και ένα «φιλέτο» της στρωματογραφίας της οδού (εγκιβωτισμένο μέσα σε γυάλινο κλωβό για προστασία), που δείχνει πώς το επίπεδο του δρόμου ανυψωνόταν σταδιακά επί αιώνες. Δυστυχώς, ο κλωβός δε φαίνεται να προστατεύει το εύρημα ούτε από την υγρασία, ούτε από τη βαρύτητα (προσέξτε την κλίση) :
Το τρίτο τμήμα του χώρου περιέχει τις βάσεις πεσσών ενός ρωμαϊκού υδραγωγείου, ένα υδραυλικό δίκτυο με αγωγούς και φρεάτια, επίσης ρωμαϊκό, και, τέλος, βυζαντινούς «σιρούς,» δηλαδή μεγάλα, χτιστά πιθάρια για την αποθήκευση των σιτηρών:
Παρά τις επεξηγηματικές πινακίδες, η τμηματικότητα των εκθεμάτων έκανε δύσκολο να οπτικοποιήσει κανείς το πώς συνδέονταν μεταξύ τους.
Κάτω από το δυνατό ήλιο, οι αρχαιότητες φαίνονταν παράξενα μόνες και χαμένες πάνω σ’ αυτή τη ράχη του Υμηττού. Δίπλα τους τα αυτοκίνητα περνούσαν με θόρυβο, ενώ λίγο μακρύτερα φαίνονταν τα πρώτα σπίτια της πόλης. Τα λεωφορεία της αφετηρίας έφερναν κι έπαιρναν φοιτητές, από τους οποίους κανείς δεν έριχνε μια ματιά προς τα εδώ.
Το μουσείο
Αφού επισκέφθηκα το χώρο, κατευθύνθηκα προς το μουσείο. Πάλι, δεν ήταν κανείς στην είσοδο. Άραγε ο φύλακας έλειπε; Μήπως είχε πάει στην τουαλέτα; Ο χώρος ήταν σκοτεινός, τα φώτα σβηστά.
Τα άναψα και περιηγήθηκα στο μικρό χώρο.
Διάβασα τα πανό με τις πληροφορίες για τα ευρήματα, σχεδιαγράμματα κτλ. Ήταν άφθονα και κατατοπιστικά, αλλά όση ώρα έμεινα εκεί ήμουν απολύτως μόνος – δεν εμφανίστηκε κανείς.
Ήταν προφανές πως ο χώρος, αν και μικρός, είχε φτιαχτεί για να υποδέχεται επισκέπτες. Υπήρχε μια σειρά από πάγκους μπροστά σε μια οθόνη προβολής, πιθανώς για παρουσιάσεις σε σχολεία.
Όμως, ο χώρος φαινόταν παράξενα έρημος, σαν να μην τον είχε επισκεφθεί κανείς για καιρό. Άραγε πριν πόσο καιρό είχαν καθίσει εδώ οι τελευταίοι μαθητές;
Συμπέρασμα
Τι σημαίνει αυτό; Απλούστατα, τα αρχαία που μετακινήθηκαν από το Σύνταγμα δεν τα βλέπει κανείς, εκτός ίσως, πότε-πότε, κάποιο τοπικό σχολείο.
Με λίγα λόγια, η μετακίνηση των αρχαιοτήτων μακριά από το φυσικό τους χώρο ισοδυναμεί με θάψιμό τους.
Όσα ευρήματα έμειναν στους σταθμούς όπου βρέθηκαν (Σύνταγμα, Μοναστηράκι κά) είναι σήμερα ορατά από όλους και τα επισκέπτονται χιλιάδες ανθρώπων κάθε χρόνο.
Αντίθετα, όσα ευρήματα αποσπάστηκαν από τη θέση τους και μεταφέρθηκαν στην Πανεπιστημιούπολη, εκτίθενται στη φθορά που προκαλεί η έκθεση κάθε αρχαιότητας, χωρίς όμως να τα βλέπει κανείς (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων).
Η μετακίνηση βλάπτει
Η μετακίνηση αρχαιοτήτων αποτελεί μια ακραία παρέμβαση που δικαιολογείται μόνο σε περίπτωση που το μνημείο κινδυνεύει να καταστραφεί (πχ. η κατασκευή του φράγματος του Ασσουάν, στην Αίγυπτο).
Εκτός από το υψηλότατο κόστος, κάθε απόσπαση αλλοιώνει τη σύστασή τους, ενώ καταστρέφει τη σχέση μεταξύ τους και με το χώρο που τα περιβάλλει. Επίσης, η μεταφορά εμπεριέχει κινδύνους για την ακεραιότητά τους.
Πέρα από αυτό, τα μνημεία δεν είναι κινητά αντικείμενα. Ο διαθέσιμος χώρος είναι βασική παράμετρος που λαμβάνεται υπόψη πριν από την κατασκευή οποιουδήποτε έργου. Η αφαίρεση ενός μνημείου από το φυσικό του χώρο αναιρεί αυτή τη σχέση, και κάνει δυσνόητη ως και ακατανόητη την τελική μορφή του, τον προσανατολισμό του, κτλ.
Επίσης, εάν κάποια στιγμή στο μέλλον αποκαλυφθούν άλλα ευρήματα στη γύρω περιοχή, η σύνδεσή τους με τις μεταφερθείσες αρχαιότητες θα είναι αδύνατη.
Και κάτι ακόμη
Για σκεφτείτε: ένα βασικό επιχείρημα του Βρετανικού Μουσείου κατά της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα είναι πως εκεί διασφαλίζεται η καλύτερη προστασία τους. Το δικό μας αντεπιχείρημα είναι πως τα μνημεία αυτά δεν είναι αυθύπαρκτα, αλλά είναι καλύτερα κατανοητά στο χώρο που τα γέννησε, δίπλα στο μνημείο από το οποίο αποσπάστηκαν.
Πώς είναι λοιπόν δυνατό εμείς, που διαρρηγνύουμε τα ιμάτιά μας κατά της απόσπασης μνημείων από το φυσικό τους χώρο, να αποσπούμε άλλα ευρήματα; Και μάλιστα χωρίς προηγουμένως να καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια, να εξαντλήσουμε κάθε δυνατότητα διατήρησής τους στο χώρο στον οποίο βρέθηκαν;
Για όλους αυτούς τους λόγους είμαι κάθετα αντίθετος στη μετακίνηση του Τετράπυλου της Θεσσαλονίκης από την καρδιά της πόλης όπου βρισκόταν, σε ένα χώρο ξένο προς αυτά. Θα ήταν σαν, όταν ανακαλύφθηκε η Αρχαία Αγορά της Αθήνας να την είχαμε μεταφέρει στον Ασπρόπυργο. Και μόνο το ότι σήμερα βρίσκεται στη θέση όπου ήταν στην αρχαιότητα, μας δίνει μια ιδέα για το πώς ήταν η πόλη και πώς συνδέονταν τα διάφορα μνημεία μεταξύ τους και με την Ακρόπολη. Εάν η Θεσσαλονίκη μετακινήσει τα αρχαία που βρέθηκαν σήμερα, θα χάσει για πάντα την ευκαιρία δημιουργίας ενός μοναδικού πολιτιστικού πυρήνα, ακριβώς στο κέντρο της.
Αντίθετα, προτείνω την αναστήλωση και θεαματική αξιοποίησή των ευρημάτων στο χώρο τους, με τρόπο που να βάλει τη Θεσσαλονίκη στο χάρτη των δημοφιλέστερων αρχαιολογικών προορισμών στην Ευρώπη.
Επιπλέον, είμαι εξοργισμένος με τη διεύθυνση της «Αττικό Μετρό,» και τις αρχές που, μολονότι είχαν προειδοποιηθεί από τους αρχαιολόγους, ήδη από το 2006, σχεδίασαν την πορεία του έργου χωρίς να λάβουν αυτές τις προειδοποιήσεις σοβαρά υπόψη. Πιθανώς είχαν την ελπίδα ότι τα αρχαία θα ήταν ελάχιστα ή ασήμαντα. Ίσως πάλι να έτρεφαν την πεποίθηση (πώς άραγε;) πως, όσο σημαντικά κι αν ήταν τα ευρήματα, θα κατάφερναν, με κάποιο τρόπο, να διασφαλίσουν την ευνοϊκή στάση μερίδας των ειδικών και τη συμπαράσταση των κυβερνητικών αρχών.
Αλλά τι περιμένεις από μια εταιρεία που στην επίσημη ιστοσελίδα της ονομάζει τις περιοχές που αναμένεται η εύρεση αρχαιοτήτων «υψηλού αρχαιολογικού κινδύνου» (high archaeological risk); Στην αντίστοιχη ελληνική σελίδα, φυσικά, οι ίδιες περιοχές αναφέρονται ως «υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.»
Η εικόνα είναι image-capture από τον υπολογιστή μου. Στο άνω μέρος φαίνεται η διεύθυνση της ιστοσελίδας (URL) ενώ κάτω αριστερά φαίνεται ανοιχτό άλλο παράθυρο, που δείχνει την ώρα και την ημερομηνία.
Τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο, το ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) συνεδριάζει για πολλοστή φορά για την τύχη των ευρημάτων του μετρό της Θεσσαλονίκης. Ελπίζω το αποτέλεσμα να είναι αυτό που επιθυμώ κι όχι αυτό που φοβάμαι.
Αν επιθυμείτε να ενώσετε τη φωνή σας με τη φωνή όλων όσων διαμαρτύρονται για την πρόταση της μετακίνησης, υπογράψτε το ψήφισμα εδώ. Εναλλακτικά, μπορείτε να στείλετε την άποψή σας στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (εδώ), την εταιρεία Αττικό Μετρό ΑΕ (εδώ) ή το σύμβουλό της για αρχαιολογικά θέματα, Μ. Τιβέριο (εδώ).
ΥΓ. Παρά τη μετακίνησή τους μακριά από το χώρο όπου βρέθηκαν, τα ευρήματα του Συντάγματος είναι σημαντικά και αξίζει να τα επισκεφθείτε. Περισσότερες πληροφορίες, καθώς και οδηγίες για οργανωμένες επισκέψεις (σχολεία κτλ.) θα βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα του Μουσείου του Πανεπιστημίου, εδώ, την οποία δε βρήκα κατά την πρώτη μου αναζήτηση στο δίκτυο. Αν την είχα βρει, θα είχα γλιτώσει λίγο περπάτημα.
Αριστοτελης Ξεναγος 
Δεν καταλαβαίνω γιατί κάθεσαι και σκίζεσαι να γράφεις.
Όσοι πρέπει ν’ ακούσουν, δε θέλουν ν’ ακούσουν γιατί οι αποφάσεις τους έχουν ήδη ληφθεί. Όσοι θέλουν ν’ ακούσουν, δεν έχουν καμία σημασία, γιατί η γνώμη τους δε μέτρησε ποτέ. Δε ζούμε σε μια δημοκρατία, δεν το ‘χεις καταλάβει ακόμα;
Αθήνα, 19 Φεβρουαρίου 2014
Προς τον κύριο Αριστοτέλη Κοσκινά
Αγαπητέ κύριε Κοσκινά,
Σε συνέχεια της ανάρτησης στο blog σας άρθρου με τίτλο «Αρχαία που δε βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται…” ή “Η μεταφορά των αρχαίων του Συντάγματος στην Πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου» επιτρέψτε να σας επισημάνουμε τα ακόλουθα:
Εάν κάνατε αναζήτηση του όρου «Αρχαιολογικό Πάρκο Πανεπιστημιούπολης» ή «Αρχαιολογικό Πάρκο Πανεπιστημιοπόλης» στο διαδίκτυο θα βρίσκατε πολλές και χρήσιμες πληροφορίες για αυτό και κυρίως θα διαπιστώνατε ότι οι αρχαιότητες που εκτίθενται στον χώρο του δεν εμπίπτουν σε καμία περίπτωση στον τίτλο σας. Απαντώντας σας θα επικεντρωθούμε μόνον στα θέματα της προβολής του Αρχαιολογικού Πάρκου και των δράσεων που αναπτύσσονται σε αυτό.
Στην ιστοσελίδα του Μουσείου Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης (http://museum.arch.uoa.gr/) υπάρχει χωριστός σύνδεσμος για το Αρχαιολογικό Πάρκο
(http://emuseums.cc.uoa.gr/~emusweb/archeology/index.php?option=com_content&task=view&id=22&Itemid=58) με πολλά στοιχεία (σύντομες πληροφορίες, διεύθυνση και τηλέφωνα, πρόσβαση, ημέρες και ώρες λειτουργίας, ενημερωτικό φυλλάδιο, πληροφορίες για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα).
Επιπρόσθετα:
Από το 2009 πραγματοποιούνται στο Αρχαιολογικό Πάρκο, εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές Γυμνασίου. Τα ακαδ. έτη 2008-2009 και 2009-10 το πρόγραμμα «Ανασκάπτοντας το παρελθόν, χτίζουμε το μέλλον» και από το 2009-10 έως σήμερα το πρόγραμμα «Φρέατα, κρήνες, υδραγωγεία, δεξαμενές, βαλανεία. Η διαχείριση του νερού στην αρχαία Αθήνα». Περισσότεροι από 1.000 μαθητές επισκέπτονται κάθε χρόνο το Αρχαιολογικό Πάρκο για τον σκοπό αυτό.
Επιπλέον, ο χώρος του Αρχαιολογικού Πάρκου βρέθηκε στο επίκεντρο δύο πανελλαδικών δράσεων του Υπουργείου Πολιτισμού
(http://emuseums.cc.uoa.gr/~emusweb/archeology/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=107), το 2011 της δράσης «Φωνές νερού μυριάδες» και το 2012 της δράσης «Λαμπερές ιστορίες φωτιάς».
Οι χώροι του Πάρκου υποστηρίζουν καθημερινά, από τις 15.00΄ έως τις 21.00΄ τη διδασκαλία των μαθημάτων του Διαπανεπιστημιακού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική».
Οι αρχαιότητες στο Πάρκο αποτελούν πολύ σημαντικό μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, καθώς είναι πολύ συχνές οι εκπαιδευτικές επισκέψεις φοιτητών του στα πλαίσια των μαθημάτων τους, όπως και η πραγματοποίηση σεμιναρίων από μέλη του Τμήματος ή προσκεκλημένους ειδικούς ομιλητές στους παρακείμενους χώρους.
Συνεπώς η χρησιμοποίηση του Αρχαιολογικού Πάρκου Πανεπιστημιόπολης ως κακού παραδείγματος στη συζήτηση για τις αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν στις εργασίες του μετρό στη Θεσσαλονίκη είναι και ατυχής και άδικη. Κάθε περίπτωση μεταφοράς αρχαιοτήτων είναι διαφορετική. Επιπρόσθετα, πολλά μέλη του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης έχουν προσυπογράψει την παραμονή των αρχαιοτήτων του μετρό Θεσσαλονίκης στον τόπο εύρεσής τους. Η υποστήριξη του πιο πάνω αιτήματος δεν έχει ανάγκη να υποστηριχθεί μέσω της υποβάθμισης άλλων περιπτώσεων.
Τελειώνοντας, σας προσκαλούμε να παρευρεθείτε, έπειτα από συνεννόηση, κάποια Δευτέρα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Αρχαιολογικού Πάρκου για να διαπιστώσετε ότι οι αρχαιότητες που μεταφέρθηκαν στην Πανεπιστημιούπολη αξιοποιούνται πολλαπλά για διδακτικούς, εκπαιδευτικούς και μορφωτικούς σκοπούς.
Από τη Διεύθυνση του Μουσείου Αρχαιολογίας και ιστορίας της Τέχνης
Αγαπητέ κύριε/κυρία,
Σας ευχαριστώ πολύ για την απάντηση και το σχόλιο σας όπως επίσης και για τις πληροφορίες που μου δώσατε, τις οποίες θα γνωστοποιήσω στους αναγνώστες μου.
Θα συμφωνήσω μαζί σας ότι κάθε περίπτωση μεταφοράς αρχαιοτήτων διαφέρει. Επίσης, χαίρομαι ιδιαίτερα που πολλοί από εσάς συμφωνείτε μαζί μου για την παραμονή των αρχαιοτήτων του Μετρό της Θεσσαλονίκης στη θέση που βρέθηκαν. Ωστόσο, καμία από τις δύο παρατηρήσεις δεν έχει σχέση με το άρθρο και το επιχείρημά που υποστηρίζω, το οποίο επαναλαμβάνω, για να μην υπάρχει παρεξήγηση:
Όσα αρχαία του Μετρό έχουν μείνει στη θέση που βρέθηκαν, είναι σήμερα γνωστά σε πολλές χιλιάδες ανθρώπων. Αντίθετα, ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξη των αποσπασμένων αρχαιοτήτων στου Ζωγράφου και ακόμη λιγότεροι τα έχουν επισκεφτεί.
Ασφαλώς, το γεγονός ότι τα αρχαία του Συντάγματος και των άλλων σταθμών βρίσκονται σε κομβικά σημεία από τα οποία διέρχεται καθημερινά πλήθος κόσμου, βοηθά στο να γίνουν γνωστά. Επιπλέον, τόσο ο δήμος Αθηναίων, με τα προγράμματα ξεναγήσεων, όσο και άλλες ομάδες φροντίζουν κατά καιρούς να ενημερώνουν τους Αθηναίους για την σημασία των ευρημάτων αυτών. Αντίθετα, τα αρχαία που μεταφέρθηκαν στην Πανεπιστημιούπολη παραμένουν άγνωστα στη μεγάλη πλειοψηφία του κοινού.
Χαίρομαι ιδιαίτερα που ακούω ότι η εικόνα της ερημιάς και της μοναξιάς που αποκόμισα από την επίσκεψή μου δεν είναι τυπική. Ως αρχαιολόγος και ξεναγός, εννοείται πως επιθυμώ οι αρχαιότητες να είναι γνωστές και αγαπητές στο κοινό, κι όχι να μαζεύουν σκόνη αγνοημένες σε κάποια αποθήκη ή ένα μουσείο που δεν το επισκέπτεται κανείς.
Φοβάμαι όμως πως το επιχείρημά σας, αντί να καταρρίπτει, ενισχύει το δικό μου. Εάν, όπως λέτε, τόσοι άνθρωποι επισκέπτονται το χώρο και το μουσείο, εάν έχουν γίνει τόσες προσπάθειες διάδοσης, τόσα εκπαιδευτικά προγράμματα, πώς είναι δυνατόν στη δική μου έρευνα να συνάντησα τόση άγνοια;
Ομολογώ πως στη μηχανή αναζήτησης του υπολογιστή μου δεν πληκτρολόγησα «Αρχαιολογικό Πάρκο Πανεπιστημίου» αλλά «αρχαία μετρό Ζωγράφου». Ίσως αυτό να εξηγεί γιατί δε βρήκα τον ιστότοπο του Μουσείου σας. Επιπλέον, από το δείγμα γνωστών και φίλων, όσοι (λίγοι) γνώριζαν ότι υπήρχαν αρχαία στην Πανεπιστημιούπολη, δεν ήξεραν πού ακριβώς βρίσκονται, ούτε τα είχαν επισκεφθεί ποτέ. Κι αυτό, μολονότι το δείγμα μου περιλάμβανε αρκετούς συναδέλφους και των δυο μου ιδιοτήτων. Τέλος, ποτέ δεν ισχυρίστηκα πως το δείγμα των φοιτητών που ρώτησα ήταν αντιπροσωπευτικό, αλλά οπωσδήποτε θα πρέπει να ήμουν ιδιαίτερα ατυχής εκείνη τη μέρα για να μη συναντήσω έστω και έναν να γνωρίζει για το χώρο, εκτός από το φύλακα του Μουσείου.
Σκοπός της ανάρτησης μου δεν ήταν να μειώσω το έργο του Μουσείου ή του Πανεπιστημίου. Θυμηθείτε πως καμία τέτοια νύξη δεν υπάρχει πουθενά στο κείμενο μου, ούτε κανένα σχόλιο για την στάση των μελών ΔΕΠ του Καποδιστριακού σχετικά με το ζήτημα της Θεσσαλονίκης.
Σκοπός μου ήταν να καταδείξω πως η έκθεση των ευρημάτων της Θεσσαλονίκης στο χώρο τους, στο κέντρο της πόλης, θα τα έκανε κτήμα όλων των πολιτών, ενώ η προτεινόμενη απομάκρυνσή τους θα τα καταδικάσει σε αφάνεια.
Ένας δεύτερος σκοπός ήταν να φέρω τις αρχαιότητες του Ζωγράφου πάλι στο προσκήνιο. Ελπίζω πως αυτή η ανάρτηση, μαζί με το σχόλιό σας και τις πληροφορίες που παραθέτετε, θα συμβάλλουν σ’ αυτό.
Καταλήγοντας, δεν πιστεύω ότι η ανάρτηση μου σχετικά με το Αρχαιολογικό Πάρκο του Πανεπιστημίου είναι ατυχής, ούτε και η σύγκριση άδικη. Πιστεύω ακράδαντα πως οι αρχαιότητες αξιοποιούνται σωστά μόνο όταν γίνονται κτήμα του ευρύτερου κοινού, τμήμα αν θέλετε της λαϊκής κουλτούρας, όπως ο Παρθενώνας. Η μεταφορά τους μακριά από ένα αστικό κέντρο που σφύζει από ζωή και κίνηση, θα καταδικάσει τις αρχαιότητες σε σχετική αφάνεια, ένα αρνητικό επακόλουθο στο οποίο δεν έχει δοθεί η αρμόζουσα βαρύτητα.
Ενδεχομένως να μη συμφωνείτε μαζί μου. Ίσως να πιστεύετε πως χίλια παιδιά το χρόνο και οι φοιτητές του Αρχαιολογικού είναι υπεραρκετοί επισκέπτες, ή ίσως να θεωρείτε πως οι αρχαιότητες πρέπει να είναι προσβάσιμες μόνο στους σπουδαστές και τους επαΐοντες, και όχι στο ευρύ κοινό. Θέλω να πιστεύω πως τέτοιες διατυπώσεις δεν απηχούν τις απόψεις σας, καθώς το αντίθετο θα με λυπούσε βαθύτατα.
Τέλος, όσον αφορά την πρόσκλησή σας να παρευρεθώ στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Πάρκου, σας σας ευχαριστώ και επιφυλάσσομαι για το προσεχές μέλλον. Θα ήθελα ωστόσο να ρωτήσω, γιατί μόνο Δευτέρες; Γιατί όχι όλες τις καθημερινές για τα σχολεία και τα Σαββατοκύριακα για το ευρύ κοινό;
Σας ευχαριστώ,
Α. Κ.
Ακριβώς έτσι έχουν τα πράγματα και οποιοσδήποτε άνθρωπος που δεν έχει κάποιο ειδικό συμφέρον πρέπει να συμφωνεί. Αυτά τα αρχαία είναι η αρχοντιά και η ψυχή της πόλης. Εκτός αν κάποιοι θέλουν να γίνουμε Dubai.