Αρχαίος Ελληνικός υπολογιστής; Μα φυσικά!

Είναι δυνατό να μην είχαν υπολογιστές οι αρχαίοι έλληνες; Αυτοί που επινόησαν τα πάντα; Όσοι έχουν μυαλό καταλαβαίνουν πως οι αρχαίοι μας πρόγονοι ήξεραν πολύ περισσότερα απ’ όσα γνωρίζουμε εμείς σήμερα. Μόνο κάτι βαρετοί τύποι αρνούνται πασιφανείς αλήθειες, ακόμη κι όταν τις βλέπουν μπροστά τους.

Μα κοιτάξτε την εικόνα: είναι δυνατόν να είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από λάπτοπ; Ακόμα και οι θύρες για το φλασάκι έχουν αποδοθεί με εξαιρετική πιστότητα!

Επιτύμβιο ανάγλυφο με γυναίκα και θεραπαινίδα, Μουσείο J. Paul Getty, Μαλιμπού, Καλιφόρνια.

 

Μάλιστα οι αρχαιολόγοι έχουν αποκαλύψει αποδείξεις ότι υπήρχαν κι άλλες σύγχρονες συσκευές στην αρχαιότητα, αλλά συγκαλύπτουν την αλήθεια. Αμφιβάλλει κανείς ότι η αρχαία παιδεία ήταν καλύτερη από τη σημερινή; Κοιτάξτε αυτόν το δάσκαλο με πόση άνεση χρησιμοποιεί τα τελευταία μέσα της τεχνολογίας στο μάθημά του: λάπτοπ με γραφίδα.

Σκηνή από αρχαίο σχολείο, ερυθρόμορφο αγγείο του Δούριδος, περίπου 500 π.Χ., Μουσείο Βερολίνου.

 

Όσο γι αυτά τα παραμελημένα αγάλματα στο Μουσείο Ακροπόλεως (για τα οποία κανείς δεν κάνει λόγο) δεν είναι προφανές ότι χειρίζονται τάμπλετ, με το κάλυμμα κατεβασμένο;

Αγάλματα γραφέων, 6ος αιώνας π.Χ., Νέο Μουσείο Ακροπόλεως.

Για να μην αναφέρω αυτό το άγαλμα στην Ολυμπία, που δείχνει πόσο εξοικειωμένοι ήταν οι αρχαίοι με συσκευές όπως τα κινητά. Κοιτάξτε τον: οι σημερινοί παππούδες με το ζόρι πιάνουν κινητό στα χέρια τους, όμως εκείνος μιλά με άνεση, σα σημερινός έφηβος.

Προφήτης από αέτωμα του Ναού του Δία στην Ολυμπία, Μουσείο Ολυμπίας.

 

 

 

Δε σας αρκούν αυτά για απόδειξη, άπιστοι Θωμάδες;

 

Αν δυσπιστείτε ακόμη, καλά κάνετε!

 

Επιστήμη και κοινή λογική

Το μόνο πρόβλημα με όλους τους παραπάνω ισχυρισμούς είναι πως παρότι η αρχαιολογία μετρά στη χώρα μας γύρω στους δύο αιώνες, κατά τη διάρκεια των οποίων έχουν γίνει χιλιάδες ανασκαφές σ’ όλη τη χώρα, ακόμη δεν έχει βρεθεί ούτε μια πρίζα, ένας φορτιστής, μια έστω μπαταρία. Κανείς επίσης δεν έχει ανακαλύψει εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, καλώδια ή πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρισμού. Τι στο καλό;

Μα πώς γίνεται να έχουμε ανακαλύψει αρχαίες τουαλέτες, τσιμπιδάκια φρυδιών, παιδικά παιχνίδια, χάντρες, σπόρους ακόμη και κόκκους γύρης και να μην έχουμε βρει ούτε ένα φις;

Αυτό σα να περιπλέκει κάπως τα πράγματα. Πώς λειτουργούσαν όλες αυτές οι συσκευές;

Έτσι λοιπόν, καταλήγουμε στο καθόλου συναρπαστικό συμπέρασμα ότι τελικά μάλλον οι αρχαίοι ημών πρόγονοι τα κατάφερναν χωρίς ηλεκτρικές συσκευές. Ναι, κατάφερναν να επιβιώνουν χωρίς δίκτυο. Απίστευτο ε;

Αν όμως αυτά τα πράγματα δεν είναι τάμπλετ ή λάπτοπ, τότε τι στην ευχή είναι;

Για την ακρίβεια είναι τάμπλετ (ελληνιστί πινακίδες). Μόνο που δεν είναι ψηφιακές αλλά αναλογικές (ναι, ξέρω, αρχαία τεχνολογία. Εντάξει, όσοι είστε κάτω των 25 μπορείτε να σταματήσετε να διαβάζετε εδώ).

 

Πινακίδες

Τι στην ευχή ήταν αυτές οι πινακίδες;

Εννοείται πως δε μιλάμε για πινακίδες αυτοκινήτων (όχι, τα αρχαία άρματα δεν είχαν άδεια κυκλοφορίας).

Ήταν μια ιδιοφυής επινόηση που έμοιαζε πολύ με τους πίνακες γράψε-σβήσε των παιδιών. Έμοιαζε επίσης πολύ με την πλάκα και το κοντύλι των παππούδων μας. Επέτρεπε το γρήγορο γράψιμο και το άμεσο σβήσιμο και ξαναγράψιμο.

Η μέθοδος ήταν απλή: παίρνουμε ένα λεπτό σανιδάκι, ελαφρά βαθουλωμένο στη μια πλευρά και σ’ αυτό το βαθούλωμα απλώνουμε μια στρώση κεριού. Χαράζουμε με μια μυτερή γραφίδα κι αν δε μας αρέσει αυτό που γράψαμε το σβήνουμε, λειαίνοντας το κερί με το πίσω μέρος της γραφίδας, που είναι πλατύ.

Για πιο μόνιμες καταγραφές υπήρχαν πινακίδες αλειμμένες με ασβέστη, πάνω στις οποίες έγραφαν με πένα και μελάνι.

Πολύ συχνά οι πινακίδες αυτές ήταν ενωμένες, σχηματίζοντας δίπτυχο (ή πολύπτυχο). Αυτό όχι μόνο αύξανε το διαθέσιμο χρόνο για γράψιμο αλλά, όταν έκλεινε το δίπτυχο, το κείμενο προστατευόταν από φθορές.

Θα μπορούσε ενδεχομένως η δέσποινα στο συγκεκριμένο ανάγλυφο να ήταν ίσως ποιήτρια και να κοιτάζει μελαγχολικά κάποιο ποίημα που δεν πρόλαβε να τελειώσει. Δεν αποκλείεται, ωστόσο το θεωρώ πολύ λιγότερο πιθανό από το να κοιτάζει μια κοσμηματοθήκη, όπως θα δείτε παρακάτω.

Και τα αγάλματα των γραφέων; Οι συγκεκριμένοι κύριοι, ως επαγγελματίες, είχαν οργανωμένο το υλικό τους σε κιβωτίδια που μετέφεραν μαζί τους. Ένα τέτοιο κουτί θα περιείχε σίγουρα πινακίδες για σημειώσεις, ίσως παπύρους για πιο μόνιμα έγγραφα, γραφίδα, πένα, μαχαιράκι για το ξύσιμο των τελευταίων, μελάνι, κερί, κτλ.

Ένα λαμπρό παράδειγμα του πώς ήταν οι πινακίδες ανακαλύφθηκε πρόσφατα σ’ ένα ναυάγιο που βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, θαυμάσια διατηρημένο μέσα στη λάσπη του λιμανιού. Πρόκειται για ένα πολύπτυχο πινακίδων, το οποίο σε ένα από τα φύλλα του περιείχε συρταράκι για μικρά βαρίδια. Προσέξτε τις τρύπες στο πλάι, για τα (πιθανώς δερμάτινα) λουριά που έδεναν τις πτυχές μεταξύ τους. Χρονολογείται γύρω στο 800 μ.Χ. και αποτελεί περίτρανη απόδειξη ότι η μέθοδος του κεριού συνέχιζε να είναι δημοφιλής ακόμη και την εποχή των βιβλίων και των περγαμηνών.

Βυζαντινές πινακίδες, από ναυάγιο πλοίου στην Κωνσταντινούπολη.

 

Ένα ακόμη παράδειγμα, πιο κοντά σ’ εμάς, είναι αυτές οι ξύλινες κηρωμένες πινακίδες που βρέθηκαν στον Πειραιά, στο λεγόμενο «Τάφο του Ποιητή» και χρονολογούνται από τον 4^ο αιώνα π.Χ.

 

Κηρωμένες πινακίδες, 4ος αιώνας π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.

 

Και οι θύρες για το φλασάκι;

Μπορεί το βίντεο που ξεκίνησε τη θεωρία να λέει ότι είναι θύρες, αλλά όλοι ξέρουμε ότι τα φλασάκια θέλουν ορθογώνιες τρύπες.

Είναι πολύ πιθανό ότι το ανάγλυφο έσπασε και οι τρύπες ανοίχτηκαν για να τοποθετηθούν πείροι που θα στήριζαν το σπασμένο κομμάτι ή κάποιο άλλο που το αντικατέστησε. Αυτό αποτελούσε συνήθη πρακτική και βρίσκουμε συχνά τέτοιες τρύπες σε αρχαία γλυπτά.

 

Η κοσμηματοθήκη

Θα μπορούσε αυτό το κουτί να είναι κοσμηματοθήκη, ή αλλιώς, στην αρχαιολογική διάλεκτο, πυξίδα; Είναι πολύ πιθανόν. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι άλλες πυξίδες σε επιτύμβια ανάγλυφα είναι διαφορετικού σχήματος, αλλά είναι άραγε όλες οι σύγχρονες κοσμηματοθήκες ίδιες;

Ορίστε ένα παράδειγμα ρηχής πυξίδας από το δικό μας Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο – ανοιγμένη, δε θα ήταν πολύ βαθύτερη από το παράδειγμα του μουσείου Getty.

Επιτύμβιο ανάγλυφο από το οποίο σώζεται μόνο μια μικρή θεραπαινίδα. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

 

Η απεικόνιση των νεκρών με αντικείμενα που αγαπούσαν εν ζωή ήταν πολύ συνηθισμένο μοτίβο στα επιτύβια ανάγλυφα. Ίσως να ήθελαν να μεταδώσουν τη θλίψη απεικονίζοντας τις μικροχαρές της ζωής που οι νεκροί είχαν χάσει για πάντα.

 

Η Ηγησώ Προξένου, κοιτάζει πιθανώς κάποιο κόσμημα από ένα κουτί που κρατά η θεραπαινίδα της. 5ος αιώνας π.Χ., Αθήνα, Αρχαιολογικό Μουσείο.

 

Η πιθανότερη ερμηνεία για το κουτί του επίμαχου αναγλύφου είναι πως μάλλον πρόκειται για πυξίδα, δηλαδή κοσμηματοθήκη. Η ερμηνεία υποστηρίζεται από το ότι η γυναίκα εικονίζεται να φορά ήδη τρία βραχιόλια. Είτε ο παραγγελιοδότης ήθελε να υπογραμμίσει το γεγονός ότι της άρεσε να ντύνεται και να στολίζεται, είτε επρόκειτο για απόπειρα επίδειξης πλούτου. Ο πλούσια διακοσμημένος θρόνος, με κάνει να πιστεύω πως μάλλον πρόκειται για το δεύτερο. Τα κοσμήματα δεν αποδίδονται γλυπτικά, αλλά θα πρέπει να ήταν ζωγραφισμένα, καθώς όλα τα αρχαία γλυπτά χρωματίζονταν.

Ο παππούς με το κινητό

Παρά τη χειρονομία, που μας φαίνεται εξαιρετικά οικεία, τα φαινόμενα απατούν. Ο εικονιζόμενος είναι ένας από τους προφήτες στο αέτωμα του Ναού του Δία στην Ολυμπία, το οποίο έχει ως θέμα την αρματοδρομία μεταξύ Πέλοπα και Οινόμαου για το χέρι της κόρης του τελευταίου. Έχοντας μαντικές ικανότητες, ο Προφήτης είχε προφανώς προβλέψει την έκβαση του αγώνα, κατά τον οποίο ο Βασιλιάς Οινόμαος έχασε τη ζωή του. Η χειρονομία του δείχνει ανησυχία και πιθανώς ήδη θρηνεί για τον επερχόμενο θάνατο. Το κομμάτι μαρμάρου που φαίνεται στο χέρι του δεν είναι (προφανώς) κινητό, αλλά ένα κομμάτι που δεν αποξέστηκε. Παρόμοιες ατέλειες εμφανίζονται σε πολλά άλλα γλυπτά του αετώματος το οποίο φαίνεται πως έμεινε ημιτελές, πιθανώς λόγω έλλειψης χρημάτων.

Ελπίζω πως με αυτό το άρθρο κατάφερα να καταρρίψω κάποιες από τις παράλογες θεωρίες που δυστυχώς κυκλοφορούν και κάνουν τα μαλλιά αυτού του αρχαιολόγου να σηκώνονται όρθια.

Όμως…

…. μπορεί οι αρχαίοι Έλληνες να μην είχαν λάπτοπ και κινητά, αλλά είχαν συλλάβει μερικές εκπληκτικά προηγμένες τεχνολογικές συσκευές. Όχι, δε μιλώ για τα πλυντήρια και τα κλιματιστικά που είδαμε σε πρόσφατο δημοσίευμα.

Μιλώ για εκπληκτικά πολύπλοκες συσκευές που επινόησαν και χρησιμοποίησαν αλλά και για άλλες, που μολονότι φαντάστηκαν δε μπόρεσαν ποτέ να πραγματοποιήσουν. Αυτές παρέμειναν στη χώρα του μύθου και της φαντασίας….

 

(συνεχίζεται)

 

—————————

Σημείωση 1: Η αρχική εικόνα, προέρχεται από το Μουσείο J. Paul Getty στο Μαλιμπού της Καλιφόρνιας. Η εικόνα που δημοσιεύω εδώ (με την ευγενική άδεια του Μουσείου, το οποίο και διατηρεί τα αποκλειστικά δικαιώματα) αποτελεί συρρικνωμένο αντίγραφο της αρχικής.

Σημείωση 2: Η εικόνα του Βυζαντινού πολύπτυχου προέρχεται από αυτό το άρθρο. Και πάλι, τα δικαιώματα ανήκουν στους δημιουργούς της.