Όψεις ενός αυτοκράτορα

Χίλια εννιακόσια χρόνια πριν, ένας Ρωμαίος αριστοκράτης, ο Πόπλιος Αίλιος  Αδριανός, ανέλαβε τα ηνία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας την οποία κυβέρνησε για 21 έτη, από το 117 έως και το 138 μ.Χ.

Ο νέος αυτοκράτορας πήρε τον επίσημο τίτλο Καίσαρας Τραϊανός Αδριανός Αύγουστος. Ήταν διάδοχος του Τραϊανού και θεωρείται ένας από τους καλύτερους Ρωμαίους αυτοκράτορες – η εποχή του ήταν μια από τις καλύτερες για την αυτοκρατορία, παρά τις εξεγέρσεις που αντιμετώπισε σε διάφορες επαρχίες (ιδίως στην Ιουδαία).

Ταξίδεψε στο Ρωμαϊκό κόσμο από άκρη σε άκρη, κληροδοτώντας τις επαρχίες που επισκεπτόταν με μεγαλόπνοα δημόσια έργα, όπως πόλεις, ναούς και υδραγωγεία. Το γνωστότερο στο ευρύτερο κοινό είναι το περίφημο «τείχος του Αδριανού» το οποίο χωρίζει τη ρωμαϊκή  επαρχία της Βρετανίας από την Καληδονία (σημερινή Σκωτία).

Σίγουρα  είναι ένας από τους γνωστότερους Ρωμαίους αυτοκράτορες, καθώς το όνομα Αδριανός είναι εύκολα αναγνωρίσιμο. Μολονότι ήταν  σαφώς κοσμοπολίτης, ήταν σίγουρα και Αθηναίος, τόσο τυπικά όσο και πνευματικά. Ήδη πριν γίνει αυτοκράτορας, είχε μείνει στην Αθήνα για ένα έτος και είχε ενταχθεί στις τάξεις των πολιτών, αναλαμβάνοντας μάλιστα και το αξίωμα του επώνυμου άρχοντα.

Ήταν όμως στην περίοδο της βασιλείας του που έδειξε με κάθε τρόπο την υποστήριξη του προς την πόλη, αφήνοντας ανεξίτηλο το σημάδι του σ’ αυτή, μέσω των εντυπωσιακών οικοδομικών έργων με τα οποία προίκισε την πόλη. Τα έργα αυτά αποτελούν μέχρι σήμερα στοιχείο του αρχαιολογικού αλλά και αστικού της τοπίου αλλά δεν ήταν τα μόνα που θύμιζαν στους αθηναίους της εποχής τον ευεργέτη τους. Σε  κάθε δημόσιο χώρο υπήρχαν στημένα αγάλματα του Αδριανού. Μόνο στο κοίλο του θεάτρου του Διονύσου, υπολογίζεται πως υπήρχαν 13 αγάλματά του. Πολλά περισσότερα θα έβλεπε ο επισκέπτης στο ιερό του Ολυμπίου Διός, αφιερωμένα όχι μόνο από τους Αθηναίους, αλλά και πολλές άλλες πόλεις του ανατολικού τμήματος της Αυτοκρατορίας.

Τουλάχιστον δύο αγάλματα υπήρχαν και στην Αρχαία Αγορά, το ένα από αυτά στημένο στο μνημείο των επωνύμων ηρώων των Αθηναϊκών φυλών, καθώς στις προϋπάρχουσες φυλές των Αθηνών είχε προστεθεί και μια νέα, η Αδριανίς.

Τέλος, μέσα στον ίδιο  τον Παρθενώνα, οι Αθηναίοι αφιέρωσαν χρυσελεφάντινο άγαλμα στον αυτοκράτορα, το οποίο ήταν στημένο δίπλα στο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς.

Δυστυχώς, από το πλήθος αυτών των γλυπτών, πολύ λίγα βρέθηκαν στις  ανασκαφές. Για παράδειγμα, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο υπάρχουν εννέα κεφάλια και διάφορα θραύσματα αγαλμάτων του Αδριανού. Από αυτά, μόνο δύο εκτίθενται στη μόνιμη συλλογή, τα οποία θα σας παρουσιάσω παρακάτω:

Το πρώτο (με το οποίο ξεκίνησα αυτό το άρθρο) χρονολογείται μεταξύ 117 και 130 μ.Χ. Βρέθηκε στην περιοχή του Ναού του Ολυμπίου Διός και παρουσιάζει τον αυτοκράτορα με εξιδανικευμένα χαρακτηριστικά σε ένα ποτραίτο που προσπαθεί να αναδείξει την καλλιέργεια και την ανθρώπινη υπόσταση του μοντέλου του. Εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Το δεύτερο, που βρέθηκε στην περιοχή της λεωφόρου Συγγρού, εκτίθεται φέτος προσωρινά στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως. Σε αυτό το πορτραίτο, το οποίο ανήκε σε θωρακοφόρο αδριάντα, παρουσιάζεται ο Αδριανός στεφανωμένος και με έντονο βλέμμα, έτσι ώστε να τονιστεί όχι μόνο η εξουσία αλλά και η δόξα του.

Είναι αξιοσημείωτο πως στον ίδιο περίπου χώρο συνυπήρχαν δύο γλυπτά του αυτοκράτορα τα οποία απέδιδαν δύο διαφορετικές όψεις της δημόσιας εικόνας του.

Ένα τρίτο πορτραίτο, σε σχετικά καλή κατάσταση, βρέθηκε στη Ρωμαϊκή Αγορά και βρίσκεται σήμερα στη Βιβλιοθήκη του Αδριανού.

Αγάλματα του Αδριανού έχουν βρεθεί και στον Πειραιά. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης εκτίθεται ένα κεφάλι αδριάντα, το οποίο ανήκει στον ίδιο τύπο με το παραπάνω. Βρέθηκε στο λιμάνι και παρουσιάζει σημαντικές φθορές από θαλάσσιους μικροοργανισμούς. 

Το ότι υπήρχαν τόσα πολλά γλυπτά του Αδριανού στην Αθήνα είναι απόλυτα λογικό, καθώς όχι μόνο υπήρξε μεγάλος ευεργέτης της πόλης, αλλά και η ίδια η Αθήνα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πολιτική και τη δημόσια εικόνα του αυτοκράτορα.

Advertisement