Η Θόλος των Δελφών

Το πιο εικονικό μνημείο των Δελφών δεν είναι ο ναός του Απόλλωνα, όπου βρισκόταν το μαντείο. Είναι η θόλος του ιερού της Αθηνάς Προναίας, που βρισκόταν στα ανατολικά όρια της αρχαίας πόλης των Δελφών και θα είναι ο σημερινός σταθμός του ψηφιακού μας ταξιδιού.

Οι τρεις αναστηλωμένοι κίονες της Θόλου που υποβαστάζουν ένα τμήμα του επιστυλίου. Στο βάθος το Ιερό του Απόλλωνα στην πλαγιά του Παρνασσού.

Παρότι δεν είμαστε σίγουροι για την λειτουργία αυτού του περίκεντρου κτιρίου, γνωρίζουμε το όνομα του αρχιτέκτονα που το σχεδίασε. Πρόκειται για τον Θεόδωρο από τη Φώκαια της Μικράς Ασίας, ο οποίος μάλιστα είχε γράψει και βιβλίο στο οποίο περιέγραφε το κτίριο και τις αρχές του σχεδιασμού του.

Σχεδιαστική αναπαράσταση του Ιερού της Προναίας Αθηνάς. Πηγή [1]

Το Ιερό της Προναίας Αθηνάς όπως είναι σήμερα.

Η Θόλος των Δελφών χτίστηκε γύρω στα 380-370 π.Χ. και είναι το πρωιμότερο από τα τρία κτίρια αυτού του τύπου που οικοδομήθηκαν στην ύστερη κλασική περίοδο. Είναι δε χαρακτηριστικό του δημιουργικού πνεύματος της αρχιτεκτονικής της περιόδου αυτής.

Η Θόλος των Δελφών όπως είναι σήμερα. Πηγή [2]

Ένα από τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του 4^ου αιώνα είναι ο συνδυασμός διαφορετικών αρχιτεκτονικών ρυθμών. Στη θόλο των Δελφών, η εξωτερική κιονοστοιχία αποτελούνταν από 20 Δωρικούς κίονες, με ασυνήθιστα ραδινές (ψηλόλιγνες) αναλογίες, ενώ στο εσωτερικό του σηκού υπήρχαν 10 κίονες του κορινθιακού ρυθμού, οι οποίοι πατούσαν πάνω σε ένα θρανίο και βρισκόταν σε επαφή με τον τοίχο, έτσι ώστε να μπορούν να χαρακτηριστούν ημικίονες.

Το μεγαλύτερο μέρος του κτιρίου είχε οικοδομηθεί με λευκό πεντελικό μάρμαρο, αλλά το θρανίο των κορινθιακών ημικιόνων και το δάπεδο του σηκού ήταν κατασκευασμένα από άριστης ποιότητας γκρίζο ελευσινιακό ασβεστόλιθο. Με την χρήση λίθων διαφορετικού είδους ο αρχιτέκτονας επιδίωκε χρωματική αντίθεση μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού της θόλου.

Αναπαράσταση του εσωτερικού της Θόλου των Δελφών. Φαίνεται το θρανίο (πάγκος) πάνω στο οποίο εδράζονται οι κίονες. Πηγή [3]

Ο πλούσιος διάκοσμος είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό της περιόδου. Η θόλος της Προναίας έφερε ανάγλυφες μετόπες από παριανό μάρμαρο, τόσο στο εξωτερικό περιστύλιο, όσο και στο σηκό. Στις εξωτερικές μετόπες υπήρχαν σκηνές αμαζονομαχίας και κενταυρομαχίας ενώ από τις μετόπες του σηκού σώζονται αποσπασματικές μορφές που δεν επιτρέπουν την ταύτιση του θέματος.

Το τμήμα του επιστυλίου της Θόλου των Δελφών που έχει αναστηλωθεί. Διακρίνονται δύο μετόπες με σκηνή Αμαζονομαχίας και τμήμα της κατάκοσμης σίμης.

Η στέγη της θόλου ήταν κωνική και έφερε μαρμάρινες κεράμους και σίμη διακοσμημένη με ακανθόσπειρες , ανθέμια και λεοντοκεφαλές.

Σχεδιαστική αναπαράσταση της Θόλου των Δελφών. Φαίνεται η (μαρμάρινη) κωνική στέγη με τα εντυπωσιακά ακρωτήρια. Πηγή [4]

Όπως και με την θόλο της Επιδαύρου, έχουν διατυπωθεί πολλές υποθέσεις για την λειτουργία του κτιρίου, χωρίς όμως οι ερευνητές να έχουν καταλήξει σε συμφωνία .

Πρόκειται για ένα κτίριο που ξεχωρίζει για τον πλούτο της διακόσμησης και την τελειότητα στην εκτέλεση και το οποίο, μετά την αναστήλωση του το 1938, υποδέχεται και πάλι τους επισκέπτες των Δελφών και τους προετοιμάζει για το μεγαλείο του Ομφαλού του Κόσμου.

_____________________

Πηγές εικόνων:

[1] Ιερό Αθηνάς Προναίας, Δελφοί, ΥΠΠΟ.

[2] Φωτογραφία την οποία μου παραχώρησε ευγενικά επισκέπτης, τον οποίο ξενάγησα στο χώρο τον Οκώβρη του 2010.

[3] Ιερό Αθηνάς Προναίας, Δελφοί, ΥΠΠΟ.

[4] Ècole Française d’ Athenes, Guide de Delphes, Le site, Paris, 2015