Ο Θεμιστοκλής Νεοκλέους Φρεάριος ήταν ο πολιτικός που άλλαξε την ιστορία της Αθήνας και της Ελλάδας βάζοντας τα θεμέλια για την ναυτική ηγεμονία της πόλης.
Ο Θεμιστοκλής θα μπορούσε επίσης να είναι και ο ήρωας μιας αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.
Από το ύψος της δόξας, αναγνωρισμένος από όλους του Έλληνες, κατέληξε (αφού εξορίστηκε από την Αθήνα για προδοσία) να ζητήσει άσυλο και προστασία από τον βασιλιά της Περσίας, Αρταξέρξη Α΄.
Πέθανε μακριά από την πατρίδα και για τους αρχαίους Έλληνες αυτό ήταν μια από τις μεγαλύτερες συμφορές. Μπορεί να τάφηκε με κάθε τιμή από τους κατοίκους της Μικρασιατικής πόλης της Μαγνησίας στην αγορά της, ο ίδιος όμως ήθελε να επιστρέψει στην Αθήνα.
Ένας κρυφός ενταφιασμός
Ο Θουκιδίδης μας αναφέρει ότι οι απόγονοι του Θεμιστοκλή επέστρεψαν στην Αθήνα και έθαψαν κρυφά τα οστά του στο πάτριο έδαφος. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο περιηγητής Διόδωρος, στο έργο του «Περί Μνημάτων», και ο κωμικός ποιητής Πλάτωνας πίστευαν ότι υπήρχε τύμβος του Θεμιστοκλή που τον τοποθετούσαν στα ΒΔ της Πειραϊκής ακτής, σε ένα μικρό ακρωτήριο, από όπου θα έβλεπε τα πλοία που θα έμπαιναν στο λιμάνι αλλά και τους αγώνες κωπηλασίας που τελούνταν στον Πειραιά. Από τα σχόλια του Πλουτάρχου φαίνεται ότι δεν συμμερίζεται την γνώμη τους.
Η μαρτυρία του Παυσανία
Όμως η παράδοση ότι τα οστά του Θεμιστοκλή είχαν όντως ενταφιαστεί κάπου στον Πειραιά πρέπει να ήταν πολύ ισχυρή. Ακόμη και τον 2ο αιώνα μ.Χ., περιγράφοντας τον Πειραιά, ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι είδε τον τάφο του Θεμιστοκλή κοντά στο μεγαλύτερο λιμάνι της πόλης, το λιμάνι του Κανθάρου.
Ένα ταφικό μνημείο δίπλα στο κύμα
Σήμερα, θεωρείται πως ο τάφος του Θεμιστοκλή είναι ένα αρχαίο μνημείο που βρίσκεται στα νότια του ανοίγματος του λιμανιού του Πειραιά, πάνω στην ακτή και πολύ κοντά στις εγκαταστάσεις της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων.
Πρόκειται για έναν κτιστό ταφικό ταφικό περίβολο, με σκαλισμένη στο βράχο σαρκοφάγο. Σε μικρή απόσταση υψώνεται ένας αρράβδωτος ιωνικός κίονας, ο οποίος πιθανώς στήριζε γλυπτή σύνθεση. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτός ήταν όντως ο τάφος του Αθηναίου στρατηγού, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτό το μνημείο περιγράφει ο Παυσανίας.
Ένα μνημείο μοναδικής ιστορικής σημασίας
Αυτό το ταφικό μνημείο αποτελεί ένα ακόμα τοπόσημο μνήμης των Περσικών Πολέμων και της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας. Ακόμη κι αν δεν είναι η τελευταία κατοικία του Θεμιστοκλή, αποτελεί ακόμα μια ένδειξη της απήχησης που είχε η προσωπικότητα και η δράση του στην ιστορική μνήμη των Αθηναίων.
Απρόσιτο και αγνοημένο
Είναι πραγματικά κρίμα που ένα τόσο σημαντικό μνημείο δεν είναι προσβάσιμο από το κοινό, λόγω της εγγύτητάς του με τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Είναι επίσης κρίμα που δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια ανάδειξής του και διαμόρφωσης του γύρω χώρου. Αντίθετα, περιτριγυρίζεται από οικοδομικά στοιχεία που αγνοούν και πνίγουν το μνημείο, το οποίο δεν διακρίνεται ως αξιοθέατο από έναν μη ενημερωμένο παρατηρητή. Τουλάχιστον ελπίζω πως οι Δόκιμοι είναι ενήμεροι για τη σημασία του και του αποτίουν τις κατάλληλες τιμές. Για το κοινό, το μνημείο είναι ορατό από τον δρόμο της Πειραϊκής ακτής αλλά και από την θάλασσα.
Σύγχρονη ιεροσυλία
Φέτος που γιορτάζουμε 2.500 χρόνια από τη νίκη της Σαλαμίνας, αντί να αναδείξουμε το μνημείο του εμπνευστή της, θα γίνει το ακριβώς αντίθετο. Όπως πληροφορήθηκα πρόσφατα, αυτές τις ημέρες εκτελούνται εργασίες διαμόρφωσης της ακτής του Πειραιά πολύ κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται το μνημείο. Σύμφωνα με τις αναρτήσεις, οι εργασίες αυτές δεν έχουν λάβει τις αρμόζουσες άδειες και είναι πιθανό να αλλοιώσουν ακόμη περισσότερο τον χώρο γύρω από το μνημείο.
Περήφανοι μόνο στα λόγια;
Αν αυτό αληθεύει, θα πρόκειται για μια κατάφωρη παραβίαση της ιστορικής μνήμης αλλά και του αρχαιολογικού τοπίου του Πειραιά. Είναι καιρός, αν σεβόμαστε την ιστορική και πολιτιστική μας κληρονομιά, να πάψουμε να της φερόμαστε σαν ένα ενοχλητικό εμπόδιο. Όταν σεβόμαστε κάτι πραγματικά, του δίνουμε το χώρο και την προσοχή που του αξίζει. Η έως τώρα συμπεριφορά μας δείχνει ακριβώς το αντίθετο.
_______________
Πηγές πληροφόρησης: Facebook, Reportaznet (φωτογραφίες) και Reportaznet (φωτογραφία & βίντεο του μπαζώματος).
Φωτογραφία της κατάστασης πριν το μπάζωμα, από Flikr: Δημήτρης Καμάρας
Οι υπόλοιπες φωτογραφίες από τα παραπάνω άρθρα. Η πρώτη έχει υποστεί επεξεργασία.
Αριστοτελης Ξεναγος 