Gallery

Επιγραφές στην Ακρόπολη

Κλασικοί χρόνοι
Τον 5ο αιώνα π.Χ., όταν ήταν σε εξέλιξη το οικοδομικό πρόγραμμα της Ακρόπολης, πολλοί Αθηναίοι και κυρίως οι πολιτικοί αντίπαλοι του Περικλή, διαμαρτυρήθηκαν για το υψηλό κόστος και τη χρησιμότητα των έργων. Ο Περικλής τους απάντησε ότι θα αναλάμβανε ο ίδιος το κόστος, αρκεί να αναγραφόταν αποκλειστικά και μόνο το όνομα του πάνω στα μνημεία. Όπως είναι φυσικό, οι Αθηναίοι απέρριψαν την πρόταση του και τα έργα συνεχίστηκαν με δημόσια δαπάνη.

Ρωμαιοκρατία
Τον 1ο αιώνα μ.Χ., οι Αθηναίοι ανάρτησαν, προς τιμή του Νέρωνα, μια επιγραφή από μπρούτζινα επίχρυσα γράμματα πάνω στον Παρθενώνα. Αμέσως μετά τον θάνατο του, η επιγραφή αυτή καθαιρέθηκε, αφήνοντας όμως τα σημάδια της πάνω στο επιστύλιο του ναού.

Οι μικρές τρύπες ανάρτησης των γραμμάτων της επιγραφής προς τιμή του Νέρωνα, στην Ανατολική πλευρά του Παρθενώνα.

Μεσαίωνας
Τον 12ο αιώνα έγιναν επεμβάσεις στον Παρθενώνα, ο οποίος λειτουργούσε ήδη ως εκκλησία για 6 περίπου αιώνες. Στον επικήδειο για τον Νικόλαο Αγιοθεοδωρίτη αναφέρεται ότι «εμεγάλυνε την μητρόπολιν των Αθηνών […] ανεγείρας οίκους κάλλος και μέγεθος έχοντας […] και πολλώ χρυσίω έδειξε μαρμαίροντα» ενώ ο Μιχαήλ Χωνιάτης γράφει σε ένα ποίημα του για την Θεοτόκο «Εκάλλυνά σου τον ναόν […]»

Έχουν βρεθεί θραύσματα μιας επιγραφής του 12ου αιώνα πάνω στην Ακρόπολη η οποία αναφέρεται σε εργασίες που έγιναν στον ναό. Ίσως να βρισκόταν στον Παρθενώνα, αλλά το κείμενο που διαθέτουμε έχει πολλά κενά.

Φραγκοκρατία
Τον 14ο αιώνα, η Αθήνα βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Καταλανικής Κομπανίας, η οποία είχε αποδεχτεί ως επικυρίαρχό της τον βασιλιά της Αραγωνίας Πέτρο Δ΄. Σε μια επιστολή του, ο ηγεμόνας  κατέγραψε την άποψη του ότι το κάστρο της Αθήνας είναι το πολυτιμότερο κόσμημα του κόσμου. Το 2011 αυτό το εγκώμιο για την Ακρόπολη χαράχθηκε σε μαρμάρινη στήλη σε τέσσερεις γλώσσες (Ισπανικά, Καταλανικά, Αγγλικά και Ελληνικά) και  στήθηκε, με δαπάνες της Ισπανικής Πρεσβείας και του Ινστιτούτου Θερβάντες, στην εσωτερική πλευρά της πύλης Beulé, σε εμφανές σημείο για τους επισκέπτες που εξέρχονται, μετά την κάθοδο τους από τα Προπύλαια.

Έλγιν
Μεταξύ του 1801 και του 1804,  ο Βρετανός διπλωμάτης Thomas Bruce, 7ος λόρδος Έλγιν, αφαίρεσε από τα μνημεία της Ακρόπολης μεγάλο μέρος του γλυπτού τους διακόσμου. Ως αντάλλαγμα για την αρπαγή, δώρισε στην Αθήνα ένα μεγάλο ρολόι. Η δωρεά έγινε το 1811, μετά τη μεταφορά των γλυπτών στην Αγγλία. Το 1814 κτίστηκε στην περιοχή του παζαριού, δηλαδή στο εσωτερικό της βιβλιοθήκης του Αδριανού, ένας πύργος με έξοδα των Αθηναίων για να στεγαστεί το ρολόι. Στον πύργο υπήρχε επιγραφή σχετική με τη δωρεά και την κατασκευή του πύργου, η οποία ήταν γραμμένη στα λατινικά.

Στο μεταξύ, πάνω στην Ακρόπολη, κάποιο άγνωστο χέρι είχε χαράξει μια άλλη επιγραφή, πάλι στα λατινικά, η οποία έγραφε:
«Quod non fecerunt Goti, hoc fecerunt Scoti»
«Ότι δεν έκαναν οι Γότθοι, το έκαναν οι Σκωτσέζοι»
Πρόκειται φυσικά για σχόλιο κατά της αρπαγής των γλυπτών, το οποίο περιγράφει ο John Hobhouse, φίλος και συνταξιδιώτης του Λόρδου Βύρωνα. Βρισκόταν πάνω στον τοίχο που είχε κτιστεί στην πρόσταση των Καρυάτιδων, σε αντικατάσταση του αγάλματος που είχε αφαιρεθεί από τον Έλγιν.

Ελληνική Επανάσταση
Όταν η Ακρόπολη πέρασε στα χέρια των Ελλήνων και φρούραρχος ορίστηκε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, έτυχε να ανακαλυφθεί ξανά η κρήνη της Κλεψύδρας στη βόρεια πλαγιά του κάστρου. Ο Ανδρούτσος έκτισε προμαχώνα για να προστατέψει την πολύτιμη πηγή. Πάνω στην Ντάπια του Νερού (ή του ’Δυσσέα, όπως την έλεγαν αλλιώς), υπήρχε  η επιγραφή «ΠΡΟΜΑΧΕΩΝΑ ΤΟΝΔΕ ΠΗΓΑΙΟΥ ΥΔΑΤΟΣ ΑΝΗΓΕΙΡΕΝ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΟΔΔΥΣΣΕΥΣ ΑΝΔΡΙΤΖΟΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ (και με μικρότερα γράμματα και στριμωγμένα, σαν να προστέθηκαν αργότερα, ΣΥΝ ΤΩ ΓΕΝΝΑΙΩ ΓΟΥΡΑ) ΕΝ ΕΤΕΙ ΑΩΚΒ (1822) ΚΑΤΑ ΜΗΝΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ»
Με το νερό της πηγής που προστάτευε αυτή η ντάπια άντεξε η φρουρά της Ακρόπολης την πολιορκία των Τούρκων για δέκα μήνες τα έτη 1826-’27.

Μετά την απελευθέρωση

Το 1844, ο Ιταλός ταξιδιώτης Luigi Antonini δεν ανέβηκε απλώς στην Ακρόπολη. Κατάφερε να σκαρφαλώσει στον Παρθενώνα και να χαράξει το όνομα του πάνω σε μια μετόπη της δυτικής πλευράς του ναού.
Λίγο αργότερα, το 1852 o Γάλλος αρχαιολόγος Μπελέ (Beulé) αποκάλυψε την υστερο-ρωμαϊκή πύλη της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης. Η πύλη φέρει ακόμα και σήμερα το όνομά του και στην εσωτερική της πλευρά έχει στηθεί αρχαιοπρεπής επιγραφή σε ανάμνηση της ανασκαφής.

Κατοχή
Στις 26 Απριλίου του 1941, ο Γερμανικός  στρατός έφτασε στην Αθήνα. Για να επιβεβαιώσουν την νίκη τους, οι Γερμανοί ανέβηκαν στην Ακρόπολη και σήκωσαν την σβάστικα στην θέση της ελληνικής σημαίας . Ένα μήνα αργότερα δυο νέοι σκαρφάλωσαν στον βράχο και κατέβασαν τη γερμανική σημαία, μια πρώτη πράξη αντίστασης ενάντια στον κατακτητή.
Σε ανάμνηση του γεγονότος τοποθετήθηκε στον πύργο Belvedere, όπου βρίσκεται ο ιστός της σημαίας, μια διακριτική μπρούτζινη πλάκα που γράφει: «Τη νύχτα της 30ής Μαΐου 1941, οι πατριώτες Μανώλης Γλέζος και Απόστολος Σάντας κατέβασαν τη σημαία των Ναζί κατακτητών από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Εντοιχίστηκε από την «Ενωμένη Αντίσταση 1941-1944″ το 1982.»

21ος αιώνας
Όταν αναστηλώθηκε η στοά του Ιερού του Ασκληπιού, το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος κάλυψε τα έξοδα για την κατασκευή ενός από τους κίονες. Πάνω στα σκαλιά του μνημείου και δίπλα στον συγκεκριμένο κίονα τοποθετήθηκε μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή: «Ο κίονας λαξεύτηκε και τοποθετήθηκε με την χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος».

Το 2020 το ίδρυμα Ωνάση  έκανε μια μεγάλη χορηγία για την εγκατάσταση νέου φωτισμού, για την εγκατάσταση του ανελκυστήρα πλαγιάς και για τη διάστρωση των διαδρομών στην Ακρόπολη με την χρήση αρχιτεκτονικού σκυροδέματος. Για αυτή τη χορηγία θα τοποθετηθούν τρεις επιγραφές σε διάφορα σημεία του Ιερού Βράχου.

Οι νέες επιγραφές που θα τοποθετηθούν στην Ακρόπολη μετά την ολοκλήρωση των έργων που χορήγησε το ίδρυμα Ωνάση (πηγή εικόνας)

Μια σημαντική κληρονομιά

Η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας ήταν και είναι μνημεία με τεράστια συμβολική σημασία. Αυτό ήταν αντιληπτό από όλους, από τον μετρημένο Αθηναίο στρατηγό και την εκκλησία του δήμου της κλασικής εποχής ως τους  Αθηναίους που ήθελαν να κολακέψουν έναν αμφιλεγόμενο Ρωμαίο αυτοκράτορα. Από τον φιλόμουσο μητροπολίτη της μεσοβυζαντινής περιόδου ως τον Αραγωνέζο βασιλιά που έμεινε έκθαμβος όταν βρέθηκε κύριος ενός μνημείου της παγκόσμιας κληρονομιάς. Από τον  Σκωτσέζο λόρδο που θέλησε να οικειοποιηθεί το μεγαλείο της κλασικής Αθήνας ως τον ρομαντικό Άγγλο περιηγητή που αντέδρασε χαράσσοντας μερικές λέξεις. Από τον μπαρουτοκαπνισμένο καπετάνιο της Ελληνικής Επανάστασης που προετοίμασε το κάστρο για πολιορκία, ως τον θρασύ  ξένο περιηγητή του 19ου αιώνα που θέλησε να αφήσει κι εκείνος ένα ίχνος της επίσκεψής του. Από τον Γερμανό κατακτητή ως τον γενναίο αντιστασιακό. Από τον ανώνυμο τουρίστα ως τον ισχυρό χορηγό, που επιδιώκει ν’ αφήσει κι εκείνος το σημάδι του στο χώρο.

Ίχνη στο χρόνο
Επιγραφές έχουν στηθεί πολλές στην Ακρόπολη και θα στηθούν και άλλες στο μέλλον. Είναι, νομίζω, απόλυτα θεμιτό να γίνεται -με διακριτικό τρόπο- υπενθύμιση ενός γεγονότος ή μνεία στο όνομα ενός χορηγού ή ενός κτίτορα. Πρέπει όμως να είμαστε προσεκτικοί, γιατί οι πράξεις που βρίσκονται πίσω από τις επιγραφές αφήνουν στα μνημεία και στην ιστορία τους σημάδια πολύ βαθύτερα από την ίδια την επιγραφή.

Πηγές εικόνων:
Ακουαρέλα του James Skene
Σχέδιο επιγραφής της Ντάπιας του Νερού: Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού
Ακουαρέλα του Ερεχθείου: άγνωστη από άγνωστο σ’ εμέ καλλιτέχνη (παρακαλώ για πληροφορίες, αν έχετε).
Γαλλική επιγραφή για την ανασκαφή Beulé
Πινακίδα προς τιμή Γλέζου-Σάντα
Πινακίδες ιδρύματος Ωνάση

Σχολιάστε

Ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για την εξάλειψη των ανεπιθύμητων σχολίων. Μάθετε πως επεξεργάζονται τα δεδομένα των σχολίων σας.